14.07.2017 tarihli ve 30124 (mükerrer) sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan 5.6.2017 tarihli ve 692 sayılı Olağanüstü Hâl Kapsamında Bazı Tedbirler Alınması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname’nin 2’nci maddesi ile (2) numaralı ekli listedeki kişilerinin kamu göreve iadesine karar verilmiştir. 692 sayılı KHK’nin 2’nci maddesinin ikinci fıkrasında yer alan “Bu kişiler, kamu görevinden çıkarılmalarından dolayı herhangi bir tazminat talebinde bulunamaz.” hükmü nedeniyle iade olunan personelin maddi ve manevi zararları karşılanmamaktaydı. 692 sayılı KHK’nin Türkiye Büyük Millet Meclisinde kanunlaşarak 7.2.2018 tarihli ve 7089 sayılı Olağanüstü Hâl Kapsamında Bazı Tedbirler Alınması Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin Kabul Edilmesine Dair Kanun olarak kabul edilmiştir.
Ankara 22. İdare Mahkemesi 692 sayılı KHK’nin kanunlaşan hâlin olan 7089 sayılı Kanun’un söz konusu hükmünü Anayasa’nın 2, 36, 40 ve 125’inci maddelerine aykırı olduğu gerekçesiyle Anayasa Mahkemesine götürmüştür. Anayasa Mahkemesinin 10.03.2025 tarihli Resmî Gazete’de yayımlanan 2024/191 Esas sayılı kararında “Bu kişiler, kamu görevinden çıkarılmalarından dolayı herhangi bir tazminat talebinde bulunamaz.” hükmünü Anayasa’nın 40’incı maddesine aykırı bularak iptal etmiştir. İptal kararında Anayasa Mahkemesi, 30.6.2022 tarihli ve E.2018/137, K.2022/86 sayılı kararına atıfta bulunmuştur. Atıf yapılan karar ile de 01.02.2018 tarihli ve 7075 sayılı Olağanüstü Hâl İşlemleri İnceleme Komisyonu Kurulması Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin Değiştirilerek Kabul Edilmesine Dair Kanun’un 10’uncu maddesinde yer alan aynı hükmü (Bu kişiler, kamu görevinden çıkarılmalarından dolayı herhangi bir tazminat talebinde bulunamaz.) iptal etmişti.
Anayasa Mahkemesi 692 sayılı KHK’nin kanunlaşan hâlin olan 7089 sayılı Kanun’un 2’nci maddesinin ikinci fıkrasındaki “Bu kişiler, kamu görevinden çıkarılmalarından dolayı herhangi bir tazminat talebinde bulunamaz.” hükmün iptali gerekçesinde şunlara yer vermiştir:
“6. Anayasa Mahkemesi 30/6/2022 tarihli ve E.2018/137, K.2022/86 sayılı kararında OHAL KHK’sıyla doğrudan kamu görevinden çıkarılıp Olağanüstü Hal İşlemleri İnceleme Komisyonu (Komisyon) tarafından görevine iade edilenlerin, kamu görevinden çıkarılmalarından dolayı herhangi bir tazminat talebinde bulunamayacaklarını öngören hükmü iptal etmiştir.
7. Anılan kararda söz konusu hükmün, temel hak ve özgürlüklerinin ihlal edildiğini iddia eden kişilerin yetkili makamlara başvurmasını güvence altına alan Anayasa’nın 40. maddesinde düzenlenen etkili başvuru hakkı çerçevesinde incelenmesi gerektiği belirtildikten sonra kamu makamlarının hukuka aykırı fiilleri nedeniyle maddi ve manevi yönden zarara uğradığını iddia eden bireylere zararlarının giderilmesi için idari ve yargısal mercilere başvurma imkânının tanınmasının Anayasa’nın 40. maddesinin bir gereği olduğu ifade edilmiştir (AYM, E.2018/137, K.2022/86, 30/6/2022, §§ 453, 456).
8. Anılan kararın devamında, olağanüstü hâl tedbirleri kapsamında devletin millî güvenliğine karşı faaliyette bulunduğuna karar verilen yapı, oluşum veya gruplara ya da terör örgütlerine üyeliği, mensubiyeti, aidiyeti, iltisakı veya bunlarla irtibatı oldukları değerlendirilen kişilerin liste usulüyle kamu görevinden çıkarıldıkları, Komisyonca tedbire ilişkin şartların oluşmadığı gerekçesiyle başvurunun kabulüne karar verilerek kişilerin göreve iade edilmesinin, tedbirin sebep unsurunun gerçekleşmediğinin, başka bir deyişle bu kişilerin herhangi bir örgüt ya da yapıya aidiyeti, iltisakı veya bunlarla irtibatlarının belirlenemediğinin ve hukuka aykırı olarak kamu görevinden çıkarıldıklarının idare tarafından tespit edildiği anlamına geldiği belirtilmiştir (AYM, E.2018/137, K.2022/86, 30/6/2022, § 457).
9. Söz konusu değerlendirmeler sonrasında Anayasa Mahkemesi, Komisyon kararıyla kamu görevine iade edilen kişilerin tedbir süreci nedeniyle maddi ve manevi yönden zarara uğrayabileceklerini ve OHAL kapsamında hukuka aykırı bir şekilde haklarında tedbir uygulanan kişilerin uğrayabilecekleri maddi ya da manevi zararların giderilmesi için gerekli idari ve yargısal yollara başvurma imkânının tanınması gerektiğini vurgulamıştır (AYM, E.2018/137, K.2022/86, 30/6/2022, § 458).
10. Ayrıca Anayasa Mahkemesi, göreve iade edilenlerin kamu görevinden çıkarılmalarından dolayı herhangi bir tazminat talebinde bulunamayacaklarının öngörülmesiyle bu kişilerin tedbir işleminin haksız uygulanmasından dolayı uğrayabilecekleri maddi ve manevi zararları giderme imkânının ortadan kaldırıldığı, kamu makamlarının hukuka aykırı uygulamaları nedeniyle zarara uğradığını iddia eden kişilere dava açma imkânı tanınmamasının, devletin kişinin hak ve özgürlüklerine yönelik ihlallere karşı etkili giderim mekanizmasını sağlama yükümlülüğüyle bağdaşmadığını ifade ederek hükmün Anayasa’nın 40. maddesine aykırı olduğuna ve iptaline karar vermiştir (AYM, E.2018/137, K.2022/86, 30/6/2022, §§ 459, 460).”
Anayasa Mahkemesinin 692 sayılı KHK ile göreve iade edilen personelin maddi ve manevi zararlarının karşılanmayacağını öngören hükmü iptali nedeniyle yeni bir hukuki durum oluşmuş olup dava açma süresi içerisinde 692 sayılı KHK ile görevine iade edilen personelin idareye başvuru yapıp idarenin de başvuruyu reddi üzerine dava açması gerekmektedir.
692 sayılı KHK ile Kamu Görevine İade Edilenlerin Tazminat Hakkı ile ilgili ayrıntılı bilgi edinmek için Avukat Harun Karadağ ile iletişime geçebilirsiniz.
